Compressor, στα Ελληνικά κομπρέσορας … και ακόμα πιο Ελληνικά, «συμπιεστής», δηλαδή συμπιέζει, μικραίνει τα αρχεία. Πιο συγκεκριμένα, μικραίνει τη διαφορά της έντασης των πιο αδύνατων σημείων ενός ήχου, μειώνοντας την ένταση των πιο δυνατών. Σε γενικές γραμμές ο compressor επεμβαίνει στη δυναμική του ήχου και τη διαμορφώνει, μειώνοντας τις δυνατότερες εντάσεις. Και που μπορεί να χρειαστεί κάτι τέτοιο?
Θα παρακάμψω τις περιπτώσεις που ο compressor χρησιμοποιείται για τις ανάγκες μιας συναυλίας και θα αναφερθώ στις περιπτώσεις χρήσης του σε συνθήκες studio για τη μίξη και παραγωγή μουσικού υλικού (είτε σαν hardware είτε σαν plug-in σε κάποιο πρόγραμμα στον υπολογιστή μας).
Ας υποθέσουμε ότι σε μία πολυκάναλη μίξη, έχουμε ένα track με πιατίνια που ενώ η ατάκα τους ξεχωρίζει, η «ουρά» τους χάνεται μέσα στη μίξη. Προσπαθούμε λοιπόν να ανεβάσουμε την ένταση του track τόσο ώστε να ακουστεί ολόκληρη η «ουρά», αλλά βλέπουμε ότι η ατάκα του πιατινιού βγαίνει υπερβολικά μπροστά στη μίξη και κάπου κάπου μπαίνει και στα κόκκινα…!
Εδώ είναι που compressor-ας θα «κάνει το θαύμα του». Θα μειώσει τις εντάσεις που ξεπερνούν ένα προκαθορισμένο όριο, δηλαδή θα ρίξει την ένταση της ατάκας του πιατινιού φέρνοντάς την πιο κοντά στα επίπεδα της έντασης της «ουράς». Έτσι μπορούμε να ανεβάσουμε τη συνολική ένταση του track χωρίς να μπούμε στο κόκκινο και φέρνουμε στην επιφάνεια της μίξης ολόκληρο το σώμα του ήχου των πιατινιών. Με αυτή την τεχνική μπορούμε να κάνουμε ένα track με μια αδύναμη φωνή να ξεπροβάλλει μέσα από μια φορτωμένη μίξη. Μπορούμε επίσης να δώσουμε περισσότερο ηχητικό όγκο στην τελική μας μίξη κομπρεσάροντάς την κατάλληλα.
Για να έχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα στον ήχο μας κομπρεσάροντάς τον, θα πρέπει να δούμε αναλυτικά πως δουλεύει ένας κομπρέσορας και να καταλάβουμε το ρόλο των παραμέτρων που πρέπει να ρυθμίσουμε. Υπάρχουν πολλοί και διαφορετικοί κομπρέσορες, άλλοι γενικής χρήσης και άλλοι πιο εξειδικευμένοι (με περισσότερες ή λιγότερες παραμέτρους ρύθμισης). Σ’ αυτό το άρθρο θα εξετάσουμε το γενικό μοντέλο, περιγράφοντας όλες τις παραμέτρους που προσφέρονται.
Ας αρχίσουμε με τα βασικά:
1) Threshold (threshold level)
Είναι το επίπεδο της έντασης που ορίζουμε, ώστε όταν ο ήχος το ξεπεράσει προς τα πάνω, να αρχίζει η διαδικασία της συμπίεσης, δηλαδή τότε να μειώνεται και η έντασή του. Αντίστροφα, όταν η ένταση του ήχου πέσει κάτω από αυτό το επίπεδο, υποχωρεί η διαδικασία της συμπίεσης.
Δηλαδή η μείωση της έντασης ενεργοποιείται μόνο όταν η ένταση του αρχικού μας ήχου ξεπερνάει αυτό το προκαθορισμένο επίπεδο έντασης (threshold level). Όταν η ένταση του αρχικού ήχου δεν ξεπερνάει το threshold level τότε δεν συμβαίνει καμία συμπίεση.
2) Ratio (compression ratio)
H μείωση της έντασης που προκαλεί η διαδικασία του κομπρεσαρίσματος, γίνεται κατά ένα ποσοστό που εκφράζεται σαν κλάσμα, με αριθμητή την ένταση του αρχικού ήχου (πριν) και παρονομαστή την μονάδα (ένταση του αποτελέσματος μετά το κομπρεσάρισμα).
Για να γίνει καλύτερα αντιληπτό, θα αναφέρω ένα παράδειγμα. Ας επιλέξω να συμπιέσω τον ήχο μου με λόγο συμπίεσης (ratio) 2:1 και ας ορίσω σαν threshold level τα -20db (δηλαδή 20db πριν μπώ στα κόκκινα, 0db = peak level). Εάν σε κάποιο σημείο του ο ήχος μου έχει ένταση -10db τότε ξεπερνάει το threshold level κατα 10db. Εφόσον έχω επιλέξει λόγο συμπίεσης 2:1, τα παραπανίσια 10db θα υποστούν μείωση στο μισό τους (2:1, δύο μπαίνει, ένα βγαίνει). Δηλαδή στην έξοδο του σήματος από τον κομπρέσορα αυτά τα 10 παραπανίσια decibel θα γίνουν 5 και έτσι η συνολική ένταση του τελικού μου ήχου θα ξεπερνάει το threshold level κατά 5db. Άρα με τις παραπάνω ρυθμίσεις, το αρχικό ηχητικό σήμα των -10db θα βγει από τον κομπρέσορα με τελική ένταση στα -15db . Αν επιλέξω λόγο συμπίεσης 1:1 τότε δεν θα γίνει καμία αλλαγή στον ήχο.
Αν ο λόγος συμπίεσης γίνει μεγάλος, π.χ. 30:1, τότε έχουμε συμπίεση που αγγίζει τα όρια του limiting. O limiter είναι μια ακραία περίπτωση κομπρέσορα, με λόγο συμπίεσης που τείνει στο άπειρο. Έτσι η ένταση του ήχου μετά την επεξεργασία (limiting) δε ξεπερνάει το threshold level.
3) Gain (gain reduction, gain make up, auto gain …ή κάτι παρόμοιο)
Όπως είναι αναμενόμενο, η συνολική ένταση του ήχου πέφτει μετά τη διαδικασία της συμπίεσης και γι’ αυτό το λόγο υπάρχει η ρύθμιση gain που επιτρέπει το ανέβασμα της συνολικής έντασης σε επιθυμητά επίπεδα. Σε πολλές περιπτώσεις υπάρχει η δυνατότητα auto gain που φέρνει αυτόματα τη συνολική ένταση στο μέγιστο επιτρεπτό επίπεδο (στα 0db, …στο όριο πριν «πικάρει»).
4) Attack – release
Όπως είπα παραπάνω, η διαδικασία της συμπίεσης ενεργοποιείται όταν η ένταση του ήχου ξεπερνάει το threshold level. Μπορούμε όμως να ρυθμίσουμε το βαθμό αμεσότητας της ενεργοποίησης του κομπρέσορα (το πόσο άμεσα θα ξεκινήσει η διαδικασία της συμπίεσης). Αυτό γίνεται με την εφαρμογή ενός envelope με χρόνους attack και release.
Το attack time περιγράφει το χρόνο (ms) που θα μεσολαβήσει μέχρι να αρχίσει η διαδικασία της συμπίεσης (από τη στιγμή που η ένταση του ήχου ξεπερνάει το threshold level), ενώ το release time περιγράφει το χρόνο (ms) που θα μεσολαβήσει μέχρι να υποχωρήσει η διαδικασία της συμπίεσης (από τη στιγμή που η ένταση του ήχου πέσει κάτω από το threshold level).
Σε πολλές περιπτώσεις είναι επιθυμητό να μείνουν ακομπρεσάριστα τα πρώτα χιλιοστά του δευτερολέπτου του ήχου που ξεπέρασε το threshold level, οπότε διαμορφώνουμε ανάλογα και το attack time. Σε άλλη περίπτωση, μπορεί να είναι επιθυμητό να καθυστερήσει η επάνοδος στην αρχική ένταση, όταν η ένταση του αρχικού ήχου πέσει κάτω από το threshold level, οπότε διαμορφώνουμε ανάλογα το release time.
5) Peak/RMS
Σε πολλούς κομπρέσορες, υπάρχει η δυνατότητα της επιλογής της λειτουργίας RMS. Όταν επιλεγεί η κατάσταση λειτουργίας RMS, τότε ο κομπρέσορας επιλέγει και διαμορφώνει αυτόματα τους χρόνους attack και release, ανάλογα με τη μορφή του ήχου που κομπρεσάρεται. Όταν επιλέγουμε εμείς τους χρόνους attack και release, τότε ο κομπρέσορας λειτουργεί σε καθεστώς peak.
6) Soft knee (αυτόματη προσαρμογή του ratio)
Η παράμετρος soft knee, σχετίζεται με τη προσαρμογή του ratio ανάλογα με το βαθμό ξεπεράσματος του threshold level. Με απλούστερα λόγια, όταν είναι ενεργοποιημένο το soft knee, η συμπίεση αρχίζει σταδιακά λίγο πριν το threshold level και το ratio αυξάνεται σταδιακά προς την προκαθορισμένη του τιμή, ανάλογα με το πόσο ανεβαίνει η ένταση σε σχέση με το threshold level (όσο περισσότερο ξεπερνάει η ένταση το threshold level, τόσο μεγαλύτερος γίνεται ο λόγος συμπίεσης, μέχρι να φτάσει την οριζόμενη τιμή ratio).
Γενικά:
Η χρήση του κομπρέσορα είναι «ντελικάτη» δουλειά. Χρειάζεται αρκετή προσοχή και εμπειρία. Υπερβολές και αλόγιστη ρύθμιση των παραμέτρων μπορούν να έχουν καταστροφικά αποτελέσματα στην αισθητική του ήχου μας. Το αποτέλεσμα του «καλού» κομπρεσαρίσματος δε πρέπει να καταστρέφει ή να ισοπεδώνει τις δυναμικές διακυμάνσεις (εκτός κι αν αυτό είναι το επιθυμητό), αλλά ούτε να αλλοιώνει και το ηχόχρωμα. Υπερβολικό κομπρεσάρισμα δίνει σαν αποτέλεσμα σκληρό και κουραστικό ήχο.
Δε θα ήθελα να βάλω αισθητικούς κανόνες. Το καλύτερο είναι να πειραματιστεί κανείς αρκετά και να βρεί το δικό του στιλ…
